| |
Co to jest dysleksja?
Problem dysleksji istnieje odkąd zaczęto posługiwać się pismem. Jednak dopiero od niedawna wiemy,
że nagminne popełnianie błędów ortograficznych, opuszczanie bądź mylenie liter, niechęć do czytania nie
wynikają ze złej woli, czy zwyczajnego lenistwa, ale świadczą niejednokrotnie o tym, że nasze dziecko cierpi
na dysleksję. Pocieszające jest to, że w chwili obecnej problem ten można szybko zdiagnozować i podjąć odpowiednie
działania terapeutyczne zmierzające do zminimalizowania jego skutków. Warunkiem jednak koniecznym jest wnikliwa
obserwacja dziecka prowadzona przez rodziców właściwie już od wieku poniemowlęcego oraz minimum wiedzy na temat
omawianych kłopotów.
Co zatem możemy uznać za dysleksję?
Ogólnie przyjmuje się, że dysleksją są trudności dziecka z
opanowaniem czytania i pisania, mimo, że jest ono prawidłowo rozwinięte pod względem
intelektualnym, a nierzadko nawet jego potencjał umysłowy jest bardzo wysoki. Kłopoty z
czytaniem i pisaniem określane jako dysleksja rozwojowa (czyli wrodzona) występują mimo dużego
wkładu pracy zarówno ze strony dziecka, jak i ze strony czuwających nad przebiegiem nauki rodziców.
Z reguły w miarę upływu lat edukacji kłopoty nie słabną, a wręcz ulegają nasileniu.
Obecnie możecie Państwo zetknąć się również z bardziej szczegółową terminologią dotyczącą
opisywanych problemów. Warto ją więc przybliżyć. Spotykamy termin dysortografia, który oznacza niemożność poprawnego
opanowania strony ortograficznej pisma. Innymi słowy dysortografia występuje wtedy, gdy uczeń popełnia częste błędy
w szerokim rozumieniu, nie tylko te typowe ortograficzne. Niejednokrotnie usterki w zapisie występują mimo dobrej
znajomości zasad pisowni. Przykładowo: dziecko wie, że "rz" pisze się w przypadku wymiany na "r", ale w dyktandzie
pisze błędnie wyrazy: góżysty, mieżyć, roweżysta.
Określenie dysgrafia dotyczy natomiast graficznej strony pracy, czyli wiąże się z jej estetyką i
czytelnością. Jeśli u kogoś stwierdza się dysgrafię, znaczy to, że pisze on mało czytelnie, kreśli litery "koślawo", "niestarannie", niekiedy nie mieszcząc się w linijkach zeszytu. Uczeń z dysgrafią często używa korektora, w jego zeszytach widać dużo skreśleń i poprawek, co nie wpływa korzystnie na tzw. estetykę zeszytu, ciągle jeszcze podlegającą ocenie szkolnej.
Z określeniem dysleksja zetknąć się można także w znaczeniu węższym, kiedy mamy na myśli kłopoty z czytaniem.
O tak rozumianej dysleksji mówi się wtedy, kiedy tempo czytania obniżone jest o jeden rok w stosunku do wieku życia (co określają specjalistyczne testy). Dziecko z dysleksją czyta powoli, często składając wyrazy "po literce", albo też bardzo szybko i niedokładnie z licznymi błędami. Często nie jest w stanie zapamiętać lub opowiedzieć przeczytanych treści. Dzieje się tak,
ponieważ cały wysiłek wkładany jest na tzw. stronę techniczną czynności. Opisane trudności bardzo często występują jednocześnie,
nakładając się na siebie. Osoby nimi dotknięte określamy jako dyslektyczne.
Przyczyny dysleksji:
U podstaw kłopotów w opanowaniu poprawnej pisowni i sprawności czytania leżą tzw. deficyty percepcyjno - motoryczne (dotyczące właściwego odbioru bodźców wzrokowych, słuchowych, mniejszej sprawności manualnej), zaburzenia w
funkcjonowaniu pamięci wzrokowej oraz słuchowej, koncentracji uwagi, spostrzegawczości, obniżenie funkcji językowych.
Objawy sugerujące ryzyko wystąpienia lub występowanie dysleksji:
Pierwsze symptomy mogących pojawić się w przyszłości trudności szkolnych można obserwować już u
dziecka 3 - 4 - letniego. Sygnałami mogącymi niepokoić są:
- mała sprawność ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy (dziecko późno zaczyna chodzić, siadać, może w ogóle nie raczkować),
- niechęć do zabaw ruchowych
- mała sprawność dziecka w samoobsłudze (zapinanie guzików, wkładanie ubrań, wiązanie sznurowadeł),
- niechęć do rysowania, układania klocków, puzzli,
- opóźniony rozwój mowy,
- przekręcanie wyrazów (dziecko mówi kordła zamiast kołdra fusit zamiast sufit, kraktor, itd.),
- trudności z zapamiętywaniem pór roku, dni tygodnia.
W wieku 5 - 6 lat dzieci z grupy tzw. ryzyka dysleksji mogą przejawiać następujące trudności:
- kłopoty z zapamiętaniem wierszyków, piosenek
- nie odróżnianie lewej i prawej strony ciała
- leworęczność lub oburęczność (dziecko posługuje się raz prawą, raz lewą ręką)
- kłopoty z odwzorowaniem szlaczków, prostych figur geometrycznych
- nie odróżnianie głosek podobnych słuchowo (dziecko nie wysłuchuje różnicy w wyrazach typu: kura - góra, Tomek - domek, mówiąc, że są takie same)
- kłopoty z dzieleniem i składaniem słów z głosek i sylab
- gramatyczne błędy w wymowie
- trudności w początkowej nauce czytania
W momencie rozpoczęcia nauki w szkole (klasy I - III) do opisanych objawów dołączają nowe dotyczące uczenia się:
- dziecko myli litery podobne kształtem (np. o- a, m- n, l- t- ł, u- y, p- d, b - g), zarówno podczas pisania, jak i przy czytaniu
- opuszczanie bądź dodawanie liter w wyrazach
- przestawianie kolejności sylab w słowach
- pismo lustrzane (mylone litery b,d cyfry 6-9, litera E i cyfra 3) lub zapis w zeszycie od strony prawej do lewej
- mylenie liter - odpowiedników głosek podobnych brzmieniowo (p -b, k- g, w- f, z- s, t - d) dlatego uczeń pisze Litka, krasnolutki, śniek, pociąk itd.
- trudności z pisownią zmiękczeń (dziecko pisze np. jeśeń, sinieg, koćak, zirebak)
- błędy w pisowni głosek nosowych ę, ą (np. domb, gombka, legęda)
- brzydkie pismo, mylenie linijek w zeszycie
- trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia
- wolne czytanie i ogólnie niechęć do czytania.
W klasach starszych część z opisanych powyżej symptomów ulega zanikowi, ale również dochodzą nowe, dotyczące większości przedmiotów szkolnych, często zupełnie nie kojarzone ze zjawiskiem dysleksji:
- nadal występują rażące błędy ortograficzne, często odnoszące się do prostych wyrazów, ten sam wyraz i to często używany (np."który") pisany jest raz dobrze a raz źle
- utrzymuje się trudność pisowni głosek nosowych (Dombrowska, dętysta, pacjetów)
- uczeń często zapisuje wyrazy tak jak je słyszy (pisze np. patryjotyzm, sytułacja)
- ze względu na słabą sprawność analizatora słuchowego gubi literę "ł" w czasownikach czasu przeszłego l.poj. rodz.
męskiego pisząc "Heniek zdją czapkę", "Mówca rozpoczą przemówienie" - jest to jeden z bardziej symptomatycznych błędów dyslektycznych często uważany przez nauczycieli i rodziców za efekt roztargnienia
- dyslektykowi trudno jest zapamiętać poprawnie daty historyczne, wzory chemiczne
- ma trudności z szybką orientacją na mapie
- nadal musi zastanawiać się nad tabliczką mnożenia
- nie umie dokładnie odwzorowywać złożonych figur geometrycznych
- często nie jest w stanie opanować materiału na klasówkę z przedmiotów takich jak: biologia, geografia, historia
- popełnia proste błędy w trakcie obliczeń matematycznych
- może pojawiać się niechętne chodzenie do szkoły, w skrajnych przypadkach połączone z objawami ze strony organizmu (np. ból głowy, wymioty, biegunka), świadczące już o silnym lęku przed szkołą.
Jeżeli część opisanych symptomów dotyczy Państwa dziecka, nie należy zwlekać z podjęciem decyzji o badaniu, które rozwieje wątpliwości, a przede wszystkim będzie początkiem drogi mającej na celu pomoc dziecku.
Opracowanie: Jan Osiejuk, pedagog
(od 2006 r. na emeryturze)
Patrz też uzupełnienie artykułu oraz bibliografię nt. dysleksji: Dysleksja, specyficzna trudność
|
